GİRİŞ
Bir çok canlı ile kıyaslandığında insanın daha karmaşık bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. Bu karmaşıklık birey sayısının fazlalaşması sonucu daha da artmaktadır. Çeşitli alanlarda çalışan değişik bilim adamları bir çok alanda insan yapısındaki bu karmaşıklığı sürekli olarak incelemekte ve yalınlaştırmaya çalışmaktadır. Karmaşıklığın yalınlaşması yaşamsal denge açısından önemlidir. Bir çok bilim alanında olduğu gibi eğitim alanında yapılan çalışmalarda da insan yaşamındaki bu karmaşıklığın yalınlaştırılması ve yaşamsal dengenin sağlanması hedeflenmektedir. Eğitim alanında yapılan çalışmalardaki bu yalınlaşma bir çok alanda geliştirilen değişik modellerle incelenmekte ve araştırılmaktadır.
MODEL NEDİR?
Model, belirli hedefe ulaşmak amacıyla parçalar arası ilişkileri düzenleyen ve ürün elde etme aşamasında geçen süreçleri içeren bilimsel bir önermedir. Kısaca model bilimsel temellere dayanarak hazırlanan bir sistem ve süreç bütünüdür. Bu bütün parçalar, parçaların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenleyen kurallar ve modelin işlemesi aşamasında geçen zamanın bir sonucudur. Sistem birbirine bağlı alt birimlerin etkileşimini. Süreç ise bir durumdan başka bir duruma geçme aşamasında meydana, gelen zaman kavramını ifade etmektedir. Oyuncu bu aşamada sahada nasıl koşması, kayması, sıçraması yön/hız deriştirmesi ve kurallarla sınırlandırılmış olan ayak hareketlerini(Pivot adımı) kullanmasını öğrenecektir. Bu aşamaya kadar topsuz geliştirdiği bireysel hücum becerileri üzerine oyuncu toplu hücum becerilerini transfer edecektir. Topla gerçekleştirilecek olan bireysel hücum becerileri topla ilgili bilgileri ve topun tutulmasını içermektedir.Top tutma, bir oyuncunun değişik oyun aksiyonları içerisinde duran,' yuvarlanan, potadan seken ya da pas olarak gelen topu çeşitli durumlarda tek veya çift elle kontrol altına almasıdır. Basketbolun topla oynanması ve topun paylaşımı esasına dayanması nedeniyle her oyuncu top tutmayı iyi bir şekilde öğrenmelidir. Bu aşamada oyuncu değişik durumlar da topu kurallara uygun olarak tutmayı korumayı ve kullanmayı öğrenecektir. Doğru top tutma oyuncuya pas, şut ve top sürme aşamasında (Treaple Threat Position) uygun karar verme ve çabuk hareket etme özelliği de kazandıracaktır. Basketbol oyununda oyuncunun çok fazla kullanacağı şut, pas ve top sürme gibi ana becerilerin öğretimde bu aşamalar sonrasında ele alınması denge ve öğrenmenin verimliliği açısından önemlidir
Modelde bireysel hücum tekniğinin önemli parçalarını oluşturan ana becerilerin sıralaması pas, top sürme ve şut şeklindedir. Sıralamanın bu şekilde gerçekleşmesi becerilerin uygun transferi açısından önerilmektedir. Bireysel hücum tekniğinin ana becerilerinden biri pastır. Pas, lopun oyuncu tarafından oyun kurallarına uygun olarak tek veya çili elle ve çeşitli şekillerde takım arkadaşlarına aktarılması olayıdır. Oyunun ve oyuncunun hızını arttırması pasın günümüz basketbolundaki yerini arttırmıştır. Oyunda pas becerilerinin bir çok özelliği topun alınması aşamasında top tutma tekniği ile benzerlik göstermektedir. Oyuncunun top tutma sonrasında pas becerisini geliştirmesi bu aşamada diğer tekniklere göre daha kolaydır. Bu nedenle pas öğretimi ana hücum becerilerinin ön sırasında yer almalıdır Öğretim aşamasında oyuncunun basketbol becerilerini uygun olarak' gerçekleştirebilmesi için top-parmak becerilerini de geliştirmesi gerekmektedir. Basketbolda top ve parmak becerilerinin birlikte geliştirilebileceği en yararlı çalışmalardan biri de top tekniği geliştirme (Ball-handling) çalışmalarıdır. Bu çalışmalara öğretimin tüm aşamalarında mutlaka yer verilme Bu nedenle basketbol eğitiminin başlangıcından itibaren çalıştırıcılar oyuncunun gelişim hedeflerini doğru saptamalı, iyi planlamalı ve sağlam bir temele oturtmak için de çaba harcamalıdır. Özellikle bir çok spor dalında olduğu gibi basketbolda da bu planlamanın yapılması çalıştırıcı açısından zor görevlerden biridir. Çünkü basketbolda bir oyuncunun gelişimi yaklaşık 10-12 yıllık bir zaman sürecini içermektedir. Bu süreç iyi ve doğru bir planlama için oldukça uzun bir süreçtir.
Bu süreçte verimliliğin sağlanabilmesi ise ancak planlamanın özenle yapılması sonucu hedefine ulaşacaktır Öğretimin ilk aşaması oyuncunun kurallar içerisinde sahada nasıl durması, hareket etmesi ve ayaklarını nasıl kullanması gerektiğini kapsamaktadır. Oyunu öğrenmek için çaba harcayan oyuncu öncelikle sahada nasıl durması gerektiğini öğrenmelidir. Basketbolda oyuncunun sahada durması duruşlar ile gerçekleşmektedir. Duruşlar, oyuncunun sahada kurallar içerisinde nasıl durması gerektiğini belirten temel bir beceridir. Oyunda durulan, Temel duruş ve Hücum-Savunma duruşları kapsamaktadır. Oyuncu temel duruşu öğretimin değişik aşamalarında beceri transferlerini doğru ve dengeli olarak gerçekleştirmek amacıyla kullanmaktadır. Zira öğretim döneminin ilk aşamalarında yapısal olarak gelişmekte olan oyuncu basketbol becerilerini de geliştirecektir. Yani oyuncu öğretim döneminde hem basketbol becerilerini, hem de yapısal gelişimini gerçekleştirmektedir. Oyuncunun en-boyca gelişmekte olduğu bu dönemde vücut dengesini geliştirmeye de ihtiyacı vardır. Vücut dengesi, insan beyni tarafından koor-dine edilebilen merkezi .sinir .sislrminiıı bir fonksiyonudur. 15u fonksiyon özellikle gelişim döneminde oyuncunun el, ayak ve vücut konumları ile birlikte öğretim aşamasında uygulanan beceri gelişimini de etkilemektedir Yani vücut dengesi beceri öğretiminde önemli etkenlerden biridir.
Basketbolun ilk öğretim aşamalarında oyuncu beceri öğretiminde önemli rol oynayan vücut dengesini temel duruş ile sağlamaktadır. Bu nedenle öğretim dönemi başlangıcından itibaren temel duruşa gereken önem verilmelidir.
Duruş becerisini geliştiren oyuncu daha sonra saha içerisinde kurallar çerçevesinde nasıl hareket etmesi gerektiğini de öğrenmelidir. Basketbolda oyuncunun saha içi hareketleri koşma, kayma, yön/hız değiştirmedir. Basketbolda top tekniği geliştirme çalışmaları dışında top ve parmak becerilerinin birlikte geliştirilebildiği diğer bir teknik de top sürmedir. Top sürme, topun kontrol altına alındıktan sonra durarak veya hareket halinde başka oyuncuya temas ettirilmeksizin tek el ile yere doğru ittirilerek hareket ettirilmesidir. En basit anlamı ile ise top sürme, topun el ve zemin arasındaki gidiş-geliş olayıdır. Top sürmenin değişik aşamalarında top ve oyuncunun parmakları sürekli etkileşim halinde olacaktır. Bu etkileşim ise oyuncunun parmak-top becerilerinin diğer tekniklere göre daha çabuk gelişmesini sağlayacaktır Hücum basketbolunda oyunun ana hedefi şuttur.
Şut, hücum oyuncusunun kurallara uygun olarak topu elleri ile direkt potaya atma hareketidir. En basit anlamı ile ise şut, oyunda sayı yapmaktır .Bu durum tüm basketbol severlerin ilgisini çekmektedir. Bu nedenle bir çok çalıştırıcı şutun öğretim aşamalarının farklı dönemlerinde şut için çok fazla zaman harcamaktadır. Modelde şutun pas ve top sürme teknikleri sonrasında yer almasının nedeni toplu becerilerin belirli düzeye ulaşması sonucu şut transferin daha kolay gerçekleşeceği düşüncesindendir. Toplu becerilerin belirli bir düzeye gelmesi sonucu öğrenme, gelişme ve diğer becerilerle transferi aşamalarında şut için harcanan fazla zaman süreci de kısalacaktır. Modelde ribaunt öğretimi ana becerilerin sonrasında yer almaktadır.
Ribaunt, savunma ve hücum aşamalarında topun rakipten daha fazla kazanılması ve kullanılmasını içermektedir. Topun bir takım tarafından fazla kullanımı değişik aşamalarda oyunun dengesinin o takım lehine bozulması demektir. Bu durum farklı boyutlarda oyunun sonucunu direkt olarak etkilemektedir. Oyuncular topa daha fazla sahip olabilmek amacıyla ribaunt tekniklerini değişik durumlarda kullanabilme becerilerini geliştirmelidir. Bireysel hücum tekniğinin son bölümü aldatma hareketlerini içermektedir. Aldatma hareketleri, oyuncunun uygulayacağı değişik hücum becerileri öncesinde rakibin dengesini bozmaya yönelik olarak gerçekleştirilen hareketlerdir. Bu hareketler günümüz gelişen basketbolunda uygulanması zorlaşan hücum becerilerinin kullanımı ve oyuncunun oyunda pozisyon bulması açısından önemlidir. Oyuncu bu aşamada değişik saha içi pozisyonlarda aldatma hareketlerini uygun olarak nasıl kullanması gerektiğini öğrenecektir.
Basketbolda beceri öğretimi oyuncu ve beceriye özgü hir süreci içermektedir. Bu süreç oyuncu ve becerilere göre her dönemde değişkenlik göstermektedir. Zira farklı beceriler her oyuncuya farklı algılama hızında ulaşmaktadır. Çalıştırıcı bu süreçte oyuncunun becerilerini yüksek performansa yönelik geliştirmek için çaba harcamalıdır. Çalıştırıcının yine bu süreçte sabırlı olması önemlidir. Zira harf yazmak gibi basit görünen küçük beceriler bile bir kaç hareketin seri olarak yapılmasını içermektedir ki bu da zaman almaktadır.Basketbol becerileri küçük bir harften daha kompleks bir yapıya sahiptir ve daha fazla da beceri içermektedir
TEKNİKLERİN DENETLENMESİ
Oyuncu bireysel hücum ve savunma tekniklerinin öğretimi sonrasında mutlaka teknik denetimden geçmelidir. Denetim, hedeflerden sapmayı önlemek amacıyla bireylerin veya gurubun durumunu gözleme, değerlendirme ve düzeltme süreci olarak tanımlanabilir. Denetim tüm sistemlerin önemli parçalarından biridir. Bu sistemde de denetim teknik öğretim sonrası oyuncunun üretim etkinliğini saptamak, değerlendirmek ve devam ettirmek amacıyla düşünülmektedir Basketbol oyununda öğretim aşaması sonrası tekniklerin denetimi birebir oyunlarla gerçekleşmektedir. Bu aşamada çalıştırıcı öncelikle oyuncunun öğretim döneminde geliştirdiği bireysel hücum – savunma becerilerini gözleyecek ve düzeyini saptayacaktır. Birebir oyunlar ile gerçekleştirilecek bu saptama sırasında oyuncuların beceri düzeyleri birbirleri ile ya da önceden belirlenmiş normlarla karşılaştırılarak saptanacak, gelişme düzeyleri belirlenerek değerlendirilecek ve becerilerdeki eksik yönler de düzeltilecektir. Bu aşamada oyuncunun gelişen becerilerinin daha fazla geliştirilmesi hedeflenirken eksikler de süratle giderilecektir. Özellikle öğretim aşamasında çalıştırıcı denetim sürecini iyi işletmeli ve bu denetimi de doğru bilgileri toplayacak şekilde yansız olarak gerçekleştirmelidir. Modelde sistemin diğer ana parçası öncesinde iki alt bölüm görülmektedir. Bu bölümlerden biri Oyuncular diğeri ise teknik öğretimden taktik öğretime geçiş aşamasında köprü görevi gören ön taktiklerdir. Oyuncu hangi şekilde nasıl durması gerektiğini öğrenecektir. Sahada nasıl durması gerekliğini öğrenen oyuncu daha sonra hürüm oyuncusunun hareketlerine karşı nasıl reaksiyon göstermesi ve değişik pozisyonlarda oynayan bu oyuncular karşısında nasıl savunma yapması gerektiğini de öğrenecektir. Savunmada uygun duruş sonrası oyuncunun yapacağı hareketler koşma, kayma ve öne hareketi içermektedir. Oyuncu bireysel savunma teknikleri sonrasında toplu ve topsuz hücum oyuncuları karşısında nasıl pozisyon alması ve reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenecektir. Modelde bu aşamalar oyuncuyu savunma bölümü adı altında ele alınmıştır. Savunma oyuncusu bu aşamada öncelikle toplu oyuncu ile ilgili konularda bilgilenecektir. Konuya bu aşamada yer verilmesinin nedeni savunma oyuncusunun toplu hücum oyuncusu karşısında temel prensipleri öğrenmesi ve bu oyuncunun hareketlerine uygun reaksiyonu geliştirebilmesi amacıyla önerilmektedir. Savunma oyuncusu bu aşamada toplu oyuncunun hareketleri karşısında nasıl hareket etmesi ve reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenecektir. Toplu hücum oyuncusunun savunması sonrasında oyuncu topsuz oyuncunun yapacağı hücum hareketleri karşısında nasıl reaksiyon göstermesi ve bu reaksiyonlarını nasıl geliştirmesi gerektiğini de öğrenecektir.
Modelde savunma tekniği öğretiminin son bölümü topa ve çembere doğru hareket eden oyuncuların savunmasını içermektedir Oyuncu bireysel savunma tekniği sonunda topa veya çembere hareket eden oyuncunun/oyuncuların hareketleri karşısında nasıl reaksiyon göstermesi gerektiğini öğrenmelidir. Basketbol oyunu teknik açıdan analiz edildiğinde basit bir oyundur. Oyun basit olmasına karşın kolay değildir. Oyunun kolay olmaması "beceri ve yeteneğin birleştirilmesi gereken tüm spor dallarında olduğu gibi" öğretim aşamalarında becerilerin üst üste transferinden kaynaklanmaktadır. Bu durum gelişim aşamasında oyuncuya fazla ve değişik zorluklar yüklemektedir.
Öğretim sürecinin uzun olması ve oyuncunun da bu süreç içerisinde sürekli aynı şeyleri yapması oyuncunun karşılaştığı/karşılaşacağı zorlukların başında gelmekte ve bunun sonucu olarak da oyuncu öğrenmede yoğunlaşma problemi yaşamaktadır. Bu durum ise oyuncu ile çalıştırıcı arasında değişik sorunların yaşanmasına neden olmaktadır. Bu aşamada çalıştırıcı teknik ile ilgili bireysel becerilerin önce yeterli bilgi ve daha sonra da sınırsızca yapılan tekrarlar sonucu geliştiğini unutmaması önemlidir. Unutmayınız yaşamda iyi bir şeyler üretmek daima zahmetlidir Ön taktikler modelde 2:2 ve 3:3 oyunlar olmak üzere 2 ayrı bölümde incelenmektedir (Şekil.4). 2:2 oyunlar bireysel çalışmalar sonrasında taktik bölüme geçişin ilk basamağıdır. Oyuncu bu aşamada bireysel beceriler dışında taktik uygulamalarla tanışacaktır. 2:2 oyunları Ver ve Git (give
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder